Boekmanstichting Kenniscentrum voor kunst, cultuur en beleid

Home » Algemeen » Hoe cultureel en creatief zijn Europese steden?

Hoe cultureel en creatief zijn Europese steden?

De ideale culturele en creatieve stad in Europa is een mix van acht Europese steden die elk op andere aspecten uitblinken. Dat blijkt uit de Cultural and Creative Cities (C3) Monitor 2017, die onlangs door het Joint Research Centre van de Europese Commissie werd uitgebracht. In deze eerste editie zijn cultuur en creativiteit in 168 geselecteerde Europese steden van verschillende omvang in kaart gebracht. Cultuur en creativiteit zijn daarbij ‘gemeten’ op basis van allerhande data, zoals het aantal museum- en bioscoopbezoeken en toeristenovernachtingen, of werkgelegenheid in de creatieve industrie. Het onderzoek schetst een rijkgeschakeerd beeld van het Europese culturele veld, en geeft inzicht in de situatie in Nederlandse steden.

Cultuursteden op 29 culturele en creatieve aspecten belicht

In de monitor zoomen de onderzoekers in op Europese steden waar kunst en cultuur aantoonbaar een belangrijke rol spelen en vergelijken ze de aard en omvang van die rol. Dit zijn bijvoorbeeld Europese Culturele Hoofdsteden, steden die internationale culturele festivals huisvesten, of als UNESCO Creatieve steden zijn gelabeld [i].

Over de onderzochte steden zijn data verzameld uit diverse bronnen zoals Eurostat en de Eurobarometer, maar ook bijvoorbeeld Tripadvisor. De gegevens gaan zowel over de ‘cultural vibrancy’ – gebaseerd op data over culturele voorzieningen en cultuurparticipatie – als over de creatieve economie, gemeten in onder meer (nieuwe) werkgelegenheid in deze sector en patentaanvragen, en een ‘enabling environment’. Dit laatste thema omvat cijfers over aspecten waarvan de onderzoekers menen dat deze het culturele klimaat positief kunnen beïnvloeden, zoals de integratie van immigranten, de toegankelijkheid van de plaats en de kwaliteit van het bestuur.

Binnen deze thema’s zijn cijfers gegroepeerd in negen dimensies (zie voor een overzicht van de dimensies figuur 1 of de website van de C3 Monitor). Na indexering van alle data zijn per thema en dimensie sub-indices vastgesteld; vervolgens berekenen de onderzoekers een totaalindex.

Kleine en middelgrote steden relatief gezien topscoorders

De indexcijfers in de C3 Monitor 2017 laten zien hoe de steden ten opzichte van peers scoren. Veel gegevens zijn dan ook per capita berekend en de steden zijn verdeeld in groottecategorieën op basis van inwoneraantal. Die aanpak, zo stellen de auteurs, “rewards more ‘inclusive’ cities which have more cultural and creative assets per inhabitant” (C3 Monitor 2017, p.22).

Een vergelijking van alle onderzochte plaatsen laat zien dat de grotere steden wat betreft het culturele klimaat relatief hoge scores hebben, maar zeker niet altijd de beste (C3 Monitor 2017). Middelgrote en kleine steden zijn opvallend goed vertegenwoordigd in de lijst hoogst scorende steden per culturele dimensie (zie figuur 2). Cork heeft bijvoorbeeld van alle onderzochte steden de hoogste score op het gebied van culturele voorzieningen, Eindhoven scoort van alle steden het hoogste als het gaat om intellectueel eigendom en innovatie. In het lijstje is Parijs de enige ‘XXL’ stad, met meer dan 1 miljoen inwoners (C3 Monitor 2017); de Franse hoofdstad kent veel creatieve banen en hoge cultuurparticipatie.

Thema’s in cultuur en creativiteit Dimensies van cultuur en creativiteit Stad met hoogste score op betreffende dimensie
Cultural vibrancy Cultural Venues & Facilities Cork, Ierland
Cultural Participation & Attractiveness Parijs, Frankrijk
Creative economy Creative & Knowledge-based Jobs Parijs, Frankrijk
Intellectual Property & Innovation Eindhoven, Nederland
New Jobs in Creative Sectors Umeå, Zweden
Enabling environment Human Capital & Education Leuven, België
Openness, Tolerance & Trust Glasgow, UK
Local & International Connections Utrecht, Nederland
Quality of Governance Kopenhagen, Denemarken

Figuur 1. Hoogst scorende steden per dimensie van cultuur en creativiteit. Bron: C3 Monitor 2017.

Opvallend is dat Londen in bovenstaande lijst ontbreekt. De stad telt acht miljoen inwoners en geniet een grote rijkdom aan kunst en cultuur, zo stellen de onderzoekers, maar in een rangschikking van XXL steden naar score op cultuur en creativiteit – goeddeels gebaseerd op cijfers per capita – bekleedt Londen de zevende plek, na Parijs, München, Praag, Milaan, Brussel en Wenen (bron: C3 Monitor 2017). Zie figuur 2 voor de top-5 steden per groottecategorie.

  Top 5 steden, met meer dan 1.000.000 inwoners Top 5 steden, met 500.000-1.000.000 inwoners Top 5 steden, met 250.000-500.000 inwoners Top 5 steden, met minder dan 250.000 inwoners
1 Parijs Kopenhagen Edinburgh Eindhoven
2 München Amsterdam Karlsruhe Linz
3 Praag Lissabon Utrecht ’s Hertogenbosch
4 Milaan Stockholm Neurenberg Cork
5 Brussel Dublin Florence Heidelberg

Figuur 2. Top 5 steden in de C3 index, per groottecategorie. De rangschikking is gebaseerd op een totaal van 155 steden, lees meer daarover in de C3 Monitor 2017. Bron: C3 Monitor 2017.

Opmerkelijk is ook dat het niet altijd hoofdsteden zijn die de hoogste indexscore in een land optekenen. In Nederland is het bijvoorbeeld Eindhoven die het hoogste indexcijfer behaalt.

Figuur 3. C3 Index scores van hoofdsteden en andere steden, per land. [ii] Bron: C3 Monitor 2017.

Een hogere score voor niet-hoofdstedelijke plaatsen komt nog vaker voor wanneer het vizier gericht is op het thema ‘cultural vibrancy’. Dit thema bundelt cijfers over culturele voorzieningen (aantal musea, monumenten, theaters, bioscoopstoelen, shows/concerten) en –participatie (aantal toeristenovernachtingen, museum- en bioscoopbezoeken en de tevredenheid over culturele voorzieningen). Van de 24 landen waarvoor voldoende data beschikbaar zijn, zijn er 15 waar andere steden hogere indexcijfers hebben dan de hoofdsteden. Deze vijftien steden, waaronder ’s Hertogenbosch, hebben bijvoorbeeld relatief meer voorzieningen dan de hoofdstad in het eigen land, of meer museum- en bioscoopbezoekers.

Figuur 4. Cultural Vibrancy scores van hoofdsteden en andere steden, per land. [ii] Bron: C3 Monitor 2017.

Onderzoek met praktische toepasbaarheid?

Een belangrijke kanttekening bij het onderzoek is dat het gaat over kwantitatief meetbare onderwerpen, waarover ook al daadwerkelijk cijfers beschikbaar zijn. Er zijn geen aanvullende data verzameld, noch is er kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Zo komt het dat de ‘beste’ stad eenvoudigweg die stad is met de meest gunstige cijfers. Dat heeft onvermijdelijk het nadeel dat veel positieve en negatieve aspecten van steden niet in zicht zijn.

Daar staat tegenover dat inzichtelijke en vergelijkbare data binnen de C3 Monitor een indicatie geven van hoe het culturele veld er in verschillende steden en landen uitziet. De toegevoegde waarde van de C3 Monitor wordt nog vergroot wanneer de mogelijkheid (binnenkort) wordt gelanceerd om zelf data te uploaden voor aanvullende steden (zie de website van de C3 Monitor). Bovendien kunnen de uitkomsten naast andere data gelegd worden. Zo blijkt uit de C3 Monitor dat er een positieve relatie is tussen hoge scores op de cultuur- en creativiteitsindex, en BBP per capita. Dat gegeven kan het vertrekpunt zijn voor nader onderzoek naar die samenhang.

Cultuurdata helpen (lokale) beleidsmakers bij het bepalen van de relatieve positie op het gebied van cultuur en creativiteit, en een eventuele verbetering daarvan. Vooralsnog biedt de C3 monitor een momentopname, maar wel een die verhoudingen tussen steden vastlegt. [iii] Het is de ambitie van de auteurs om een volgende editie aan te vullen met nieuwe data, met name over overheidsuitgaven aan kunst en cultuur per stad.

De Cultural and Creative Cities Monitor 2017 bekijken? Download hier het rapport, of bekijk onderliggende data online.

Noten

[i] Het onderzoek omvat 93 Europese Culturele Hoofdsteden (inclusief genomineerde steden), 22 UNESCO Creatieve Steden en 53 steden waar internationale culturele festivals plaatsvinden.

[ii] Steden in Cyprus, Letland, Luxemburg en Malta ontbreken vanwege teveel ontbrekende data.

[iii] Een vergelijking van een aantal (grote) gemeenten is ook in de Monitor creatieve industrie te vinden. De Erfgoedmonitor databank biedt de mogelijkheid om op provincies en gemeenten in te zoomen op specifieke indicatoren.

Bron beeld: Pixabay / Leefff

Bekijk meer: Algemeen

Partners & subsidiënten