Erfgoed en natie

De volgende Tweede Kamerverkiezing vindt plaats op 15 maart 2017. De uitkomsten ervan zijn ongewis. Welke partijen zullen in het nieuwe kabinet vertegenwoordigd zijn en op basis van welk regeringsakkoord zullen ze aan de slag gaan? Vinden partijen zich rond een populistische agenda? Het antwoord op deze vragen is relevant voor vrijwel alle beleidsterreinen maar zeker voor dat van het cultureel erfgoed. Zullen de verkiezingen leiden tot een fundamentele herpositionering van het erfgoed tussen staat en natie of blijft alles ruwweg bij hetzelfde? Een centrale vraag is daarmee welk effect het opkomende nationalisme heeft op de erfgoedzorg.

Nationalisme is een beslissende factor geweest in de Europese geschiedenis van de 19de en 20ste eeuw. Ook Nederland deelde in deze traditie. Tegelijkertijd was het Nederlandse nationalisme in vergelijking met veel andere landen minder uitgesproken. Een lang proces van staatsvorming, een relatief hoge welvaart, een verzuilde samenleving en een bescheiden internationale positie lagen hieraan mede ten grondslag. Na de Tweede Wereldoorlog vormde Nederland één van de voortrekkers in de Europese eenwording. Tot de millenniumwisseling en het Europese grondwetsreferendum van 2005 had deze beweging ook een brede politieke steun. In de tweede helft van de 20ste eeuw leek alleen de sport en de traditionele 4 en 5 mei-viering het domein waar de Nederlandse natie gevierd werd en centraal stond. Daarbuiten werden nationalistische uitingen met dedain of, in het licht van de verschrikkingen van de 20ste eeuw, zelfs met argwaan bekeken. Het waren, zo luidde de communis opinio, lagere klassen of recht-extremistische groepen die er zich aan bezondigden. In de laatste vijftien jaar is echter sprake van een herwaardering van het nationaal-eigene, niet alleen ter rechter- maar ook ter linkerzijde. Nederland vormt binnen Europa geen uitzondering. Het wordt opgevat als een reactie op de culturele en economische effecten van globalisering en op internationaal conflict en massamigratie. Met de Brexit heeft het in West-Europa voor het eerst een machtspolitieke werking gekregen. Erfgoed speelt in het samenspel van globalisering en glocalisering, van conflict en van toelating en uitsluiting een vooraanstaande rol omdat de definitie van en zorg voor cultureel erfgoed in het hart staat van de vormgeving van identiteiten en de waarden en normen die voor een groep belangrijk zijn.

Lezing
Prof.dr. Hester C. Dibbits gaat in op het antwoord van erfgoedprofessionals op de toenemende polarisatie in de samenleving. Wat kunnen zij doen nu in de politiek zowel links als rechts steeds nadrukkelijker inzetten op identiteit? Met wie en hoe kunnen zij het beste de samenwerking opzoeken?

Hester Dibbits is lector Cultureel erfgoed en hoofd van de MA Museology aan de Reinwardt Academie, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Zij is tevens bijzonder hoogleraar Historische Cultuur en Educatie aan de Erasmus School of History, Culture and Communication van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Een bewerking van de lezing van Hester Dibbits is gepubliceerd als Uit de bubbel : erfgoedprofessionals in tijden van toenemende polarisatie, opgenomen in Boekman Extra #7. Deze is gratis te downloaden.

Debat
Aansluitend vindt er een debat plaats onder leiding van Jos Bazelmans, hoofd van de afdeling Archeologie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en bijzonder hoogleraar Monumentenzorg aan de Vrije Universiteit Amsterdam. In het debat wordt onderzocht welke rol erfgoed ‒ expliciet of impliciet – speelt in (anti)nationalistische vertogen in Nederland. Is die rol het resultaat van een visie of van een samenspel van factoren? Hoeveel speelruimte hebben instellingen om hierin zelf keuzes te maken? Wie en wat bepaalt welk verhaal er over erfgoed wordt verteld?

Panelleden zijn, onder anderen: Geerte Wachter, projectleider Historische Buitenplaatsen bij de Provincie Utrecht, en Karel Loeff, directeur Erfgoedvereniging Heemschut

Datum: dinsdag 7 maart 2017
Tijd: 15.30 – 19.00 uur
Locatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort
Toegang: deelname is gratis, maar aanmelden is noodzakelijk i.v.m. een beperkt aantal plaatsen

Debat en lezing werden georganiseerd door Boekmanstichting en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, in samenwerking met de Reinwardt Academie/Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

ism