Het succesvolle congres Cultuur rekent op Draagvlak, dat de Boekmanstichting in oktober 2011 organiseerde in Het Concertgebouw, heeft een vervolg gekregen. Het juninummer van Boekman belicht hetzelfde thema: Draagvlak voor kunst. Centraal daarbij staan de inbedding van de kunsten in de samenleving en de allianties met andere sectoren als de zorg, het toerisme, de krijgsmacht en het bedrijfsleven. In het verlengde daarvan organiseert de Boekmanstichting een debat over de vraag hoe cultuurliefhebbers de krachten effectief kunnen bundelen.
Er is in Nederland een subtiel raderwerk van kunstbeoefenaars, kunstliefhebbers en cultuurconsumenten. De vraag is nu hoe al deze radertjes, die op dit moment nog los van elkaar draaien, op een slimme en handige wijze met elkaar verbonden kunnen worden.
Welke strategieën zijn nodig om de eilandjesstructuur te doorbreken en de krachten effectief te bundelen ten behoeve van het vergroten en verstevigen van het maatschappelijk draagvlak voor de kunsten in Nederland?
Inleiding
Daarbij is het ook van belang over de eigen ‘muren’ heen te kijken. Hoe gaan andere branches te werk om draagvlak voor hun doelstellingen te vergroten? Om hier meer over te leren is Jan Jaap de Graeff, directeur van de ruim honderd jaar oude vereniging Natuurmonumenten hield een inleiding op het debat en deelde zijn tips en tricks met ons.
Panel- en zaaldiscussie
Onder leiding van Martijn Sanders (o.a. voorzitter Vereniging Rembrandt en Holland Festival) vond een panel- en zaaldiscussie plaats over hoe de samenwerking tussen de verschillende culturele instanties, vriendenverenigingen, clubs en andere ondersteunende instellingen kan worden geïntensiveerd. Met als doel: het maatschappelijk draagvlak voor de kunsten in Nederland stevig(er) te verankeren.
Voor het panel waren aanwezig Margot Gerené (directeur Nederlands UITBURO), Simone van den Ende (hoofd kunst en cultuur AVRO), Josine Meurs (directeur Publiek), Hans Onno van den Berg (voorzitter Federatie Cultuur) en Roel van de Weijer (Cinecrowd).
Hoewel kunst breed wordt gedragen in onze samenleving, liggen kunst subsidies momenteel zwaar onder vuur. Die worden door een elite opgesoupeerd, ten koste van de belastingbetaler, is de gedachte die steeds meer terrein wint. Als de cultuursector hier een weerwoord op wil geven, dan moet de organisatie van het maatschappelijk draagvlak stevig ter hand worden genomen. Maar vooralsnog is het vooral de gesubsidieerde kunstensector zelf die in het geweer komt tegen de aangekondigde bezuinigingen. De groep die hierdoor gedupeerd zal worden is vele malen groter dan alleen de direct betrokkenen.
Ook het kunstminnend publiek is gebaat bij actie, wil het de toegang tot een rijk en divers cultuuraanbod behouden. De jonge vereniging Publiek zet zich hier mede voor in, maar mist door haar bescheiden ledenaantal op dit moment nog de macht van de grote getallen.
Ons rijk geschakeerde culturele landschap dreigt het kind van de politieke rekening te worden, met als gevolg een ongekende kaalslag die het culturele kapitaal van dit land onherstelbaar zal aantasten. Het mobiliseren van de culturele achterban in onze samenleving is nu meer dan ooit noodzakelijk. Een stevig verankerde maatschappelijke betrokkenheid bij de kunsten verschaft immers de broodnodige legitimatie voor het overheidsbeleid in dit post-ideologische politieke klimaat.
Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft de overheid een belangrijk deel van het culturele leven in Nederland gestimuleerd en gefinancierd. Deze jarenlange investeringen hebben een rijk en divers cultuurlandschap opgeleverd: van culturele uitingen in de breedte (het SCP becijferde dat 7,2 miljoen Nederlanders aan actieve kunstbeoefening doen) tot topkunst die zich op wereldniveau weet te meten. Zie het (export)succes van Nederlandse dj’s, werelds beste orkest het Koninklijk Concertgebouworkest en succesvolle kunstenaars die scoren op het gebied van Dutch design, fotografie, mode, architectuur en games. Voorbeelden te over van internationaal vergaarde roem, die slechts heeft kunnen ontstaan dankzij een levendig cultureel klimaat en een breed verankerde infrastructuur.
De Nederlandse kunstwereld kent inmiddels een hoge organisatiedichtheid van instellingen, koepels, branches, (vrienden)verenigingen en andere ondersteunende structuren. Zo zijn er alleen al voor musea en monumenten meer dan vijfhonderd vriendenverenigingen en zijn er over de hele linie zo’n 250.000 Nederlanders vriend van een culturele instelling of festival (Pommer 2011). Een ander voorbeeld van een breed vertakt netwerk van potentiële cultuurliefhebbers zijn de openbare bibliotheken in Nederland. Samen goed voor ruim 2 miljoen leden.
Daarnaast genieten vele Nederlanders van het cultuuraanbod via de media: van Hollands Diep tot Holland Doc, Cultura, de VPRO en natuurlijk de AVRO. Deze omroep heeft een sterk cultuurprofiel. Waar de VPRO staat voor het experiment, weet de AVRO cultuur in de breedte te programmeren. Zij ondersteunen dit met hun eigen kunstportal met thematische overzichten van hun cultuuraanbod en achtergrond informatie daarover. Ook ontwikkelen zij momenteel samen met het Nederlands UITBURO manieren om kunst en cultuur nog intensiever onder de aandacht van televisiekijkend Nederland te brengen.