Bibliotheekcatalogus

De kunstkritiek is in beweging en slaat op het internet zijn vleugels uit in een veelheid van vormen, van vlog en blog tot podcast en tweet. De traditionele criticus van het (papieren) dag- of weekblad verliest terrein.
Vermelding in een column door Arjen Fortuin in NRC Handelsblad, 11-3-2016
Besproken in een column door Jean-Pierre Geelen in Volkskrant, 14-3-2016
Bespreking in: Neerlandia (2017)1
Dubbelpublicatie Boekman 106 met online publicaties van Utopia van de kunstkritiek

Terwijl kunstkritiek anno 2016 steeds minder ruimte krijgt in printmedia, biedt het internet zowel ruimte als nieuwe mogelijkheden voor diepgravende recensies. Maar online kan ook het publiek zijn mening publiceren. In de televisiekritiek is dat proces duidelijk zichtbaar. Onderzoek laat zien hoe professional en amateur daar bijdragen aan het kritisch debat. Het literatuurrapport is verschenen als onderdeel van het dossier van Boekman 106.
Ingekorte en bewerkte versie in Kunstzone(2018)(mrt.8-11)

Deel 6 uit de reeks Kunstkritiek in Nederland 1885-2015 behandelt de roerige jaren zestig en zeventig. Het Stedelijk Museum schudde kunstwereld en publiek wakker met tentoonstellingen als 'Bewogen Beweging', 'Dylaby' en 'Op Losse Schroeven'. Het Van Abbemuseum organiseerde de eerste tentoonstelling in Nederland van Joseph Beuys, het Haags Gemeentemuseum presenteerde minimal art, Sonsbeek 71 trok veel aandacht en de documenta in Kassel en de Biënnale in Venetië werden mikpunt van kunstenaarsprotesten. De kunstwereld trilde op zijn grondvesten. Ook de rol van de criticus stond ter discussie. Auteurs selecteerden 37 artikelen van toonaangevende critici als Cor Blok, Carel Blotkamp, Jan Eijkelboom, Rudi Fuchs, Betty van Garrel, George Lampe, Lambert Tegenbosch en Dolf Welling, die laten zien hoe er in de kunstkritiek op de artistieke vernieuwingen is gereageerd.

Deel 5 uit de reeks Kunstkritiek in Nederland 1885-2015 laat zien hoe Nederlandse kunstcritici reageerden op het internationale modernisme dat door het werk van Kees van Dongen, Piet Mondriaan en Jan Sluijters vanaf 1905 hevige opschudding in de kunstwereld veroorzaakte. Het publiek maakte kennis met de Franse kubisten, Italiaanse futuristen en Duitse expressionisten. De pers ontwikkelde in de jaren 1905-1925 een nieuwe, meer journalistieke vorm van kunstkritiek.
De diversiteit en eigenheid van de geselecteerde critici, onder wie C.L. Dake, Just Havelaar, Conrad Kickert, Augustine de Meester-Obreen, Kasper Niehaus, Albert Plasschaert, Maria Viola, N.H. Wolf en Willem Steenhoff, geven een verrassend inzicht in de tolerantie en nieuwsgierigheid van de kritiek in een cruciale periode in de Nederlandse kunstgeschiedenis van de twintigste eeuw.

Onderzoek naar de wijze waarop kunsthistorici hun stempel hebben gedrukt op de Nederlandse kunstkritiek, die lang werd bepaald door selfmade critici. Tegen vooroordelen in, als zouden wetenschap en kritiek onverenigbaar zijn, eisten academici als Carel Blotkamp en Rudi Fuchs vanaf halverwege de jaren zestig van de twintigste eeuw met rake observaties en goed beargumenteerde teksten over de baanbrekende avant-gardekunst van die dagen zelfbewust een plek op in het genre. Jongere kunsthistorisch gevormde critici als Bert Jansen en Paul Groot, en later Sven Lütticken en Camiel van Winkel, werkten zeer uiteenlopende richtingen uit, van puntige recensies in dag- en opiniebladen tot academische essayistiek in vaktijdschriften. Aan de hand van beschouwingen over veelbesproken tentoonstellingen als Op Losse Schroeven, Sonsbeek 93 en kunstenaars als Barnett Newman, Andy Warhol, Jeff Koons, Luc Tuymans en Tino Sehgal brengt de auteur in kaart wat de art historical turn voor de Nederlandse kunstkritiek heeft betekend.
Recensie door Carel Peeters in Vrij Nederland, 30-3-2016

De positie van kunstkritiek als publieke en onafhankelijke instantie die de waarde van kunst inschat, staat onder druk. Dat heeft niet alleen te maken met de verschuiving van papieren naar digitale media. Kunstkritiek kampt met een existentiëler vraagstuk: haar rol en waarde in een globaliserende wereld.

De kunstkritiek verliest zijn autoriteit. De traditionele rol van de criticus als gatekeeper staat onder druk; nut en noodzaak van kunstkritieken en -recensies zijn niet meer vanzelfsprekend. Het podium voor kunstkritiek verschuift steeds meer van papieren media naar het internet. Tegelijkertijd is ook de amateur-criticus teruggekeerd. Is er behoefte aan argumenterende, evaluerende en onafhankelijke kritiek? En hoe kan kunstkritiek de dialoog aangaan met het publiek? De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en de Boekmanstichting organiseerden een besloten debat over deze vragen met circa 30 vertegenwoordigers uit de kunstwereld, de wetenschap en de journalistiek.

Aandacht voor het ontstaan en de ontwikkeling van de kunstkritiek.

Het gaat niet al te best met de kunstkritiek in Nederland: kunsttijdschriften zijn noodlijdend, kranten beknibbelen op hun kunstredacties en de publieke omroep moet flink bezuinigen. In het overheidsbeleid speelt kunstkritiek geen enkele rol. Terwijl dat nu juist een speerpunt zou moeten zijn.
Ook verschenen onder de titel 'Het Nederlandse cultuurbeleid veronachtzaamt de kunstkritiek' op het blog De Nieuwe Reporter (DNR).

Vanaf omstreeks 1885 krijgen kleinere tentoonstellingen, gewijd aan één kunstenaar, zoals Vincent van Gogh of Jan Toorop, of aan een selecte groep, meer belang. Ook doen stromingen als het Franse impressionisme, neo-impressionisme en symbolisme hun intrede. Deze vernieuwingen vereisen een andere kunstkritiek, die met aplomb geïntroduceerd wordt in het in 1885 opgerichte tijdschrift De Nieuwe Gids. Maar was die nieuwe kritiek wel zo nieuw en had de ‘oude’ kritiek volledig afgedaan? Visies van toonaangevende critici als J.A. Alberdingk Thijm, Frederik van Eeden, Hermine Marius, Johan de Meester, Richard Roland Holst, Jan Veth, Carel Vosmaer en Willem Witsen staan in deze bloemlezing naast en tegenover elkaar.