Aantal afgesloten contracten voor auteursoptredens

Jaarlijks reizen schrijvers en dichters stad en land af om hun liefde voor de letteren over te brengen aan vele duizenden leerlingen en studenten, bibliotheekbezoekers, boekwinkelklanten en andere geïnteresseerden. En met succes, zo lijkt het: uit (inter)nationaal onderzoek blijkt dat auteursoptredens positieve effecten hebben op leesmotivatie, leesplezier en leesgedrag (Bos et al. 2018, Cultuurindex Nederland 2018b).

De Schrijverscentrale bemiddelt en adviseert in het grootste deel van deze auteursoptredens. Het aantal contracten dat de stichting jaarlijks afsluit, geeft dan ook een goede indicatie van deze vorm van literair aanbod. Voor de interpretatie van de cijfers is het daarbij wel goed om te weten dat het aantal contracten niet gelijk is aan het aantal bezoeken, aangezien één contract meerdere bezoeken kan omvatten.

Het totale aantal afgesloten contracten laat sinds 2005 een duidelijke golfbeweging zien, waarin perioden van groei (2005-2010 en 2014-2016) en krimp (2011-2013 en 2017-2018) elkaar afwisselen. In 2017 werden 4.717 contracten afgesloten: 1,9 procent meer dan in het basisjaar 2005, maar 5,5 procent minder dan in 2015 (Cultuurindex 2018b, Schrijverscentrale 2018).

Het onderwijs is een belangrijke doelgroep, en in 2017 is hier ook sterk op ingezet. Het aandeel van het onderwijs in het totale aantal auteursoptredens nam daardoor in 2017 sterk toe: van gemiddeld 54,4 procent in de periode 2005-2016 naar 60,4 procent. Ook in 2018 continueert deze ontwikkeling zich. Daarbij neemt de aandacht voor het voortgezet onderwijs (verder) toe. Hoewel het primair onderwijs de belangrijkste doelgroep blijft, steeg het aandeel van het voortgezet onderwijs binnen alle voor het onderwijs afgesloten contracten tot 36,8 procent in 2017 en 38,3 procent in 2018 (Cultuurindex 2018a, Schrijverscentrale 2018, Schrijverscentrale 2019).

Het aantal contracten voor bibliotheken en boekhandels daalde de laatste jaren. De Schrijverscentrale noemt hiervoor verschillende oorzaken. Bibliotheken zijn zich meer op hun andere maatschappelijke taken gaan richten, en door het wegvallen van een subsidie van NBD-Biblion kan er minder korting worden gegeven op bezoeken aan bibliotheken en boekhandels. Daarnaast wordt genoemd dat boekhandels vaker een auteur buiten de Schrijverscentrale om boeken (Schrijverscentrale 2019).

De in 2011 ingezette trend dat auteurs per afgesloten contract steeds minder verdienen, lijkt in 2017 voorzichtig gestopt. Voor het eerst steeg het gemiddelde honorarium weer, van €410 per contract in 2016 naar €430 in 2017. Een oorzaak hiervan is echter dat er relatief veel lezingen door bestsellerauteurs met hogere honoraria werden geboekt (Cultuurindex 2018a, Schrijverscentrale 2017).