Inkomsten uit auteursrechten: tekst (Lira)

Naast de inkomsten uit onder meer boekverkoop, honoraria en optredens, verdienen schrijvers en vertalers geld aan vergoedingen die voortkomen uit het auteursrecht. Het gaat daarbij om leenrechtgelden (voor elke uitlening van een boek ontvangt de auteur een vergoeding), thuiskopiegelden (heffingen op mediadragers waarop auteursrechtelijk beschermd materiaal kan worden opgeslagen), reprogelden (voor kopieën in boeken, tijdschriften en kranten) en kabelgelden (voor tekst die op televisie of radio gebruikt wordt).

In Nederland beheert Stichting Lira (collectief) de auteursrechten van schrijvers en vertalers, en verdeelt ze hiervoor de vergoedingen. In 2017 bedroegen deze vergoedingen ruim 17,4 miljoen euro. Na toepassing van inflatiecorrectie is dit een stijging van 72,3 procent ten opzichte van 2015 (CBS 2019, Stichting Lira 2016, Stichting Lira 2017, Stichting Lira 2018).

Binnen de verschillende gelden die Lira uitkeert, is de afgelopen jaren een stijging zichtbaar in de categorie thuiskopiegelden. Door een stelselwijziging wordt er sinds 2015 ook een thuiskopieheffing geheven op e-readers. Daardoor zijn er voor het eerst vergoedingen beschikbaar gekomen voor schrijvers van e-books. In 2016 ontving Stichting Lira hiervoor bovendien een resterend, hoog bedrag van Stichting de Thuiskopie. Dit heeft bijgedragen aan de hoge repartitie in 2017 (Stichting Lira 2017, Stichting Lira 2018).

De inkomsten uit leengelden dalen al lange tijd gestaag. Daarvoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Niet alleen daalt het aantal uitleningen bij bibliotheken, ook verschuift een deel van de uitleningen naar bibliotheken op school. Deze uitleningen worden niet altijd als zodanig geregistreerd, en vallen bovendien in een deel van de gevallen binnen het leenrecht onder de onderwijsvrijstelling. Daarnaast worden door de bibliotheek steeds meer e-books uitgeleend. Tot voor kort was het leenrecht hiervoor niet goed geregeld, maar per 1 januari 2019 worden auteurs per uitgeleend e-book betaald (Meindert 2017, Stichting Lira 2019).

Het bedrag in deze indicator bevat de totale netto repartitie inclusief ingehouden administratievergoeding, maar exclusief de inhouding voor sociaal-culturele doeleinden.