Eerste landelijke onderzoek naar erfgoed van de Nederlandse nachtcultuur gepubliceerd
Wat blijft er over van een nacht die nooit bedoeld was om vastgelegd te worden? Donderdag 3 juli lanceerden Podiumkunst.net en VibeLab het rapport Nachtarchieven – het archiveren van Nederlandse nacht- en clubcultuur: het eerste landelijke onderzoek ooit naar hoe de Nederlandse nachtcultuur kan worden erkend, beschermd en bewaard als cultureel erfgoed. De Boekmanstichting verwelkomde de groep onderzoekers, nachtcultuurvertegenwoordigers en beleidsmakers op een diner in de bibliotheek.
Terwijl in de VS het Smithsonian Instituut, net als veel andere culturele instellingen wereldwijd, onder druk staat van politieke herschrijving en censuur – een wrange herinnering hoe kwetsbaar archieven zijn – onderstreept dit rapport juist het belang van inclusief, actief en gemeenschapsgericht archiveren. Want als je je eigen geschiedenis niet vastlegt, doet een ander het voor je.
Nachtcultuur is erfgoed Van illegale raves tot iconische flyers, van queer houseparty’s tot lokale scenes in Groningen, Eindhoven, Rotterdam en Deventer: de nachtcultuur in Nederland is rijk, divers en diep geworteld in gemeenschappen door het hele land. Het culturele DNA van de nacht wordt niet alleen in Amsterdam geschreven, maar in steden en regio’s in het hele land – en dat verhaal verdient een plek in ons collectieve geheugen.
“De nadruk in media en beleid ligt nog vaak op Amsterdam en op dance als exportproduct – een frame dat de culturele wortels en maatschappelijke betekenis van clubcultuur tekortdoet,” aldus Mirik Milan, medeoprichter van VibeLab.
Dit rapport, gebaseerd op interviews, casestudy’s en veldonderzoek, laat zien wat er op het spel staat als we deze verhalen niet bewaren. Techno op de werelderfgoedlijst is pas stap één.
“Onze feesten zijn niet voortgekomen uit glitter en glamour,” zegt pionierend dj en labelbaas Shinedoe in het rapport, “maar uit de behoefte aan een eigen plek.”
Wat het rapport laat zien
De bepalende rol van steden en regio’s buiten Amsterdam in de ontwikkeling van clubcultuur en de diversiteit aan scenes – van bubblin’ in Rotterdam tot gabber in Eindhoven, van queer spaces in Groningen tot experimentele scenes in Enschede;
De grote bijdrage van vrouwen, queer gemeenschappen en makers van kleur aan de nachtcultuur – en hun structurele onderrepresentatie in bestaande archieven;
Waarom archivering niet alleen materieel (flyers, kaartjes, polsbandjes), maar ook immaterieel moet zijn – denk aan rituelen, herinneringen, dans, energie;
Praktische handvatten en aanbevelingen voor instellingen, beleidsmakers én gemeenschappen om zelf aan de slag te gaan met het archiveren van nachtcultuur.
Een oproep tot actie Met de aanbevelingen voor een nieuwe archiefpraktijk die ruimte biedt aan fluïditeit, samenwerking en gedeeld eigenaarschap, vormt Nachtarchieven een beginpunt voor een breder maatschappelijk gesprek.
Een pleidooi voor een erfgoedvisie waarin ook de nachtcultuur – en iedereen die eraan heeft gebouwd – een plek krijgt.
“Archiveren is geen neutrale handeling,” zegt projectleider Miles Niemeijer van Podiumkunst.net. “Het gaat over wie gezien wordt, wie wordt gehoord, en wie straks wordt herinnerd.”
