Johannes Vermeer Prijs 2020 voor fotografe Rineke Dijkstra

Met haar werk draagt Rineke Dijkstra volgens de jury op grootse wijze bij aan het internationale aanzien van de Nederlandse beeldende kunst. De jury noemt haar portretterende foto’s en filminstallaties uniek in de wereld. Samenvattend merkt ze op: “Dit werk is voor de eeuwigheid. Het vermogen om dit soort beelden te maken is weinig kunstenaars gegeven.”

De loopbaan van Rineke Dijkstra nam een hoge vlucht met de realisatie van haar Strandportretten, begonnen in 1992. Over deze portretten merkt de jury op: “De kwetsbaarheid van deze jongvolwassenen, zich bewust van hun uiterlijk of juist niet, en de intimiteit die Dijkstra weet te bereiken, kenmerken haar hele verdere oeuvre. Evenals haar uitzonderlijke antenne voor niet alleen de ogen of het gezicht, maar het hele lichaam als spiegel van de ziel.”

Tegen de achtergrond van de coronacrisis heeft de jury dit jaar nadrukkelijk stilgestaan bij het belang van de Johannes Vermeer Prijs. Daarover zegt zij: “De extreme omstandigheden van dit jaar maakten voor de jury het gewicht van deze Staatsprijs nog meer voelbaar: als symbool van respect en waardering voor de kunsten, maar ook als uitdrukking van het uitzonderlijke belang van kunstenaars voor onze samenleving.”

Over Rineke Dijkstra

Rineke Dijkstra (Sittard, 1959) volgde haar opleiding aan de Rietveld Academie in Amsterdam waarna zij zich toelegde op de portretfotografie. Haar naam werd in één klap gevestigd met de beroemde serie Strandportretten, begonnen in 1992. Met deze foto’s van jonge adolescenten, staand aan de vloedlijn in België, Polen, de Verenigde Staten en andere landen werd Rineke Dijkstra wereldberoemd.

Daarna volgden even indrukwekkende series foto’s van Israëlische soldaten (1999-2003) en de Olivier serie (2000-2003) waarin zij een soldaat van het Franse vreemdelingenlegioen volgt tijdens zijn diensttijd op Corsica en in Afrika. Ook maakt Rineke Dijkstra al jarenlang portretten van de opgroeiende Almerisa, op zesjarige leeftijd naar Nederland gekomen als vluchteling uit Bosnië.

De afgelopen jaren werd het werk van Rineke Dijkstra veelvuldig in binnen- en buitenland tentoongesteld; ze had solotentoonstellingen in onder meer het Stedelijk Museum in Amsterdam, het Jeu de Paume in Parijs, het San Francisco Museum of Modern Art, het Solomon R. Guggenheim Museum in New York, het Louisiana Museum of Modern Art in Humlebaek, Denemarken en De Pont in Tilburg. Afgelopen winter was haar nieuwe video-installatie Night Watching te zien op de eregalerij in het Rijksmuseum in Amsterdam en deze zomer had Dijkstra een solotentoonstelling bij Marian Goodman Gallery in Londen.

Naast haar fotografische werk trok Rineke Dijkstra de afgelopen jaren ook veel aandacht met haar filmische installaties: Ruth Drawing Picasso (2007), waarin een Engels schoolmeisje in Tate Liverpool het schilderij Weeping Woman naschildert, I See a Woman Crying (2009), waarin Engelse scholieren hetzelfde werk van Picasso observeren en interpreteren, en Night Watching (2019) waarin Dijkstra het gedrag en commentaar van verschillende groepen bezoekers van de Nachtwacht in het Rijksmuseum registreert.

Rineke Dijkstra ontving voor haar werk vele onderscheidingen in binnen- en buitenland, waaronder de meest prestigieuze fotografieprijs ter wereld: de Hasselblad Award (Zweden, 2017).

Over de prijs

De Johannes Vermeer Prijs is de Nederlandse staatsprijs voor de kunsten en bestaat uit 100.000 euro. De winnaar mag het bedrag besteden aan een speciaal project binnen zijn of haar werkterrein. De Nederlandse regering heeft de prijs in 2009 ingesteld om uitzonderlijk artistiek talent te eren en te stimuleren. De prijs kan worden toegekend aan in Nederland werkende kunstenaars uit alle artistieke disciplines. De prijs werd eerder uitgereikt aan Ivo van Hove, Janine Jansen, Iris van Herpen, Steve McQueen, Michel van der Aa, Irma Boom, Rem Koolhaas, Marlene Dumas, Erwin Olaf, Alex van Warmerdam en Pierre Audi.

De jury bestaat dit jaar uit Andrée van Es (voorzitter), Pierre Audi, Annabelle Birnie, Jamal Ouariachi en Romana Vrede. Gezien de momenteel geldende corona-beperkingen zal de feestelijke uitreiking van de Johannes Vermeer Prijs aan Rineke Dijkstra in de Ridderzaal worden verplaatst van donderdag 29 oktober naar 18 februari 2021.

De jurybegeleiding en algehele coördinatie van de Johannes Vermeer Prijs is in handen van de Boekmanstichting.