Boekmanstichting Kenniscentrum voor kunst, cultuur en beleid

Home » Actualiteit » Verslagen » Verslag Boekman Salon: Young Adult literatuur

Verslag Boekman Salon: Young Adult literatuur

Op 27 september 2016 vond in de Stadsschouwburg in Amsterdam de Boekman Salon plaats, dit keer in het teken van Young Adult literatuur. Panelleden waren Daan Beeke (Stichting Lezen), Susanne Diependaal (Uitgeverij Unieboek, Het Spectrum), Maartje Kroonen (Athenaeum Boekhandel) en schrijfster Anna Woltz. Aanleiding voor de bijeenkomst was het verschijnen van Boekman #108 Lezen is in! De organisatie was in handen van Athenaeum Boekhandel en de Boekmanstichting, in samenwerking met SSBA Salon, de organisatie voor jong volwassen cultuurliefhebbers.

Young Adult
Young Adult (YA) boeken zijn in binnen- en buitenland razend populair. Is YA een verzamelnaam of een genreaanduiding? En wat maakt deze boeken zo populair? Vult YA het gat tussen kinderliteratuur en literatuur voor volwassenen en houden we zo jongeren aan het lezen? Deze en andere vragen kwamen tijdens de bijeenkomst aan bod. Moderator was Rose Leighton, docent aan de opleiding Media, Informatie en Communicatie van de Hogeschool van Amsterdam en verbonden als projectmanager aan het PublishingLab.

Debat
Daan Beeke presenteerde een interessante, historische uitweiding over de positionering van het YA genre. De aanduiding is allesbehalve eenduidig, legde hij uit. Het genre heeft zich ontwikkeld van zogeheten meisjesromans vanaf het einde van de 19e eeuw tot volwassen, meerlaagse romans, zoals de Amerikaanse klassieker Catcher in the rye (1951) van J.D. Salinger, maar ook de Nederlandse roman Het verrotte leven van Floortje Bloem (1982) van Yvonne Keuls. Harry Potter is het meest bekende en succesvolle voorbeeld.

Oorspronkelijk was de term Young Adult bedoeld om de overgang tussen kinder-/jeugdboeken en de boeken voor volwassenen te overbruggen, maar inmiddels biedt het genre een plek aan boeken voor jongeren tussen de 13 en 30 jaar. YA boeken zijn vooral populair onder jongeren tot 17 jaar, blijkt uit   onderzoek. Deze doelgroep zoekt aansluiting bij de beschreven belevingswereld, met thema’s zoals verliefdheid, vriendschap, seksualiteit of depressie.

Leesbevordering
Het panelgesprek ging over de vraag of YA-literatuur bijdraagt aan leesbevordering en wie nu eigenlijk de doelgroep is of wat anderszins de verbindende factor is tussen de verschillende soorten YA-boeken. Maar eerst kwam de onvermijdelijke definitiekwestie van YA-literatuur aan de orde: kun je zeggen dat YA zich heeft ontwikkeld tot een ‘volwassen, literair genre’, tot ‘echte’ literatuur? Deze begrippen riepen weerstand op. Het genre wordt steeds meer ‘serieus genomen, benoemd én gezien’, daar konden de panelleden zich unaniem in vinden. De rol van sociale media is hierbij groot, lichtte uitgever Susanne Diependaal toe. Jonge lezers treffen elkaar via Facebook, al of niet binnen besloten groepen, en geven het genre een enorme boost.

Wat de betekenis van YA voor leesbevordering betreft, wees Kroonen erop dat voor de kinderen die de boekwinkel bezoeken en aangeven dat ze de stap willen maken van kinderboeken naar volwassenboeken, de kast met YA literatuur niet minder dan ‘een fijne stap’ is. Daar ziet ze een adviserende rol weggelegd voor de boekhandel. Op het Spui staan YA-boeken dan ook sinds deze zomer in aparte kasten.

Docenten Nederlands moeten zich vaker afvragen of YA-boeken niet ook op de eindlijsten mogen worden geplaatst, aldus Beeke. Maar helpen YA-boeken ook voorkomen dat lezende kinderen op latere leeftijd afhaken? Hier zijn vooral ouders nodig om de kinderen te motiveren, denkt boekverkoper Kroonen. YA heeft namelijk wel de potentie om lezers vast te houden. Kinderen die eenmaal de boekwinkel betreden, reageren enthousiast. Ook hier spelen sociale media een grote rol, volgens Diependaal. De online community wordt zelfs betrokken bij de vormgeving van boeken.

Middelbare scholen en boekhandels zouden beter kunnen samenwerken op het gebied van leesbevordering. Geldgebrek speelt een grote rol, vult docent Nederlands Ellèn van Welt, die de avond met een voorleessessie had geopend,  vanuit de zaal aan. Met bibliotheken verloopt de samenwerking veel beter, aldus Beeke. Vooral basisscholen slagen hierin. Woltz lichtte toe dat ook auteurs een bijdrage leveren aan leesbevordering: ‘Als ze mij uitnodigen op scholen werkt dat absoluut leesbevorderend. Maar het initiatief hiervoor ligt altijd bij de scholen, niet bij mij’.

Interview met Woltz
Na het eerste deel van het debat volgde een interview door Ellèn van Welt met Anne Woltz over het schrijverschap. Van haar YA roman Honderd uur nacht uit 2014 is dit jaar in de Verenigde Staten een vertaling verschenen. ‘Ik probeer in mijn boek de essentie te geven van het puber-zijn, maar wel vanuit mijn volwassen perspectief’, legde ze uit. Wanneer haar boeken in de klas educatief gebruikt worden, vind ze dat prima, maar dat is nooit haar doel. Ondertussen weet ze met haar taalgebruik veel jongeren aan te spreken.

Doelgroepen
Het tweede deel van het tafelgesprek ging over de vermeende doelgroepen van YA boeken. Uit Amerikaanse onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de kopers en lezers van dit genre voor adolescenten boven de 18 is, met als grootste groep 30- tot 44-jarigen. Maar voor de georganiseerde social events voor YA boeken heeft Diependaal vooral met kinderen van 15 jaar en ouder te maken, vertelde ze. Dat geldt ook voor de YA-social communities. Sommige boeken gaan weliswaar over jongeren, maar vallen gewoon niet onder YA, maar onder ‘coming of age’ literatuur, merkte Kroonen op. Zij waarschuwde voor begripsverwarring. Er vallen verschillende genres onder de paraplu van YA, werd voorzichtig geconcludeerd. Je kunt spreken van één bepaalde doelgroep, alhoewel ook over de omvang daarvan de meningen verdeeld waren. Want het verschil tussen 18- en 25-jarigen is enorm, merkte Beeke op. Volwassenen voelen zich blijkbaar ook aangetrokken tot de heftige beleveniswereld van jongeren. Maar onderscheidt een YA boek zich doordat het is geschreven vanuit het perspectief van een kind, of doordat het het kind als onderwerp heeft? Die vraag bleef onbeantwoord.

‘Lezen is lezen’
Maarten Asscher, directeur van Athenaeum Boekhandel, toonde zich in zijn slotwoord verheugd over de opbrengst van de avond. YA is geen genre, benadrukte hij, ‘want alle genres zitten er in’. Het is een doelgroepcategorie, gaf hij toe (het begrip category fiction staat hem eigenlijk een beetje tegen). We moeten het niet te exclusief maken, waarschuwde hij, je kunt hooguit een accent plaatsen. Maar laten we niemand buitensluiten. We moeten YA boeken op hun eigen merites beoordelen en niet enkel als een opstap naar ‘echte’ literatuur. ‘Er is maar een manier van lezen, en dat is lezen’.

Bekijk meer: Verslagen

Partners & subsidiënten