Generalist of specialist? De rol van de erfgoedprofessional. Dat was de titel van de drukbezochte Erfgoedarena op 9 oktober jongstleden, georganiseerd door de Reinwardt Academie, Boekmanstichting en Kunsten ’92. Een kleine 100 belangstellenden uit de erfgoedsector (studenten, ambtenaren, adviseurs) hadden zich verzameld in het onderkomen van de Reinwardt Academie aan de Dapperstraat in Amsterdam. De Boekmanstichting lanceerde er het najaarsnummer (96) van tijdschrift Boekman, Erfgoed, van wie, voor wie?
Gemeenten krijgen op erfgoedgebied steeds meer taken op hun bord van de Rijksoverheid. In hoeverre zien zij de zorg voor erfgoed als hun verantwoordelijkheid? Wat is de rol van de erfgoedspecialist? Welke problemen en best practices zijn er? Toont de profielschets van een ideale erfgoedprofessional het beeld van een generalist of specialist?
Journaliste Sandra Jongenelen, die de inleiding van Boekman 96 schreef, verzorgde de aftrap van de avond. Grotendeels gebaseerd op de inhoud van Boekman 96 formuleerde ze een aantal uitdagende stellingen waarmee ze het publiek bij de discussie betrok. Mag gevoelig erfgoed zoals Sinterklaas en geenstijl.nl op de nationale lijst van immaterieel erfgoed staan? Moet erfgoed altijd een positief beeld geven? Jongenelen toonde bij deze stelling een foto van een Molukse barak in het Nederlands Openluchtmuseum. Moeten gemeenten erfgoed als kroonjuwelen behandelen of als hete aardappel? Is het acceptabel wanneer gemeenten bij onderhoud van gebouwen genoegen nemen met een zesje of een zeven, in plaats van een negen of tien? ‘Dat is net zoiets als één keer per dag je tanden poetsen, in plaats van twee keer!’, riep iemand ontsteld. De gemoederen raakten verhit, maar niemand liet zich van de wijs brengen door de zwart/wit stellingen. ‘Ja, mits…’ klonk het telkens, want erfgoedbeleid raakt snel aan meerdere terreinen en belangen. Denk aan cultuurlandschap, ruimtelijke ordening, economie, stadsplanning.
Inspirerend was het relaas van Han Bakker. Hij is sinds 2006 werkzaam als intendant cultuur bij de gemeente Dordrecht. Sloopwoede in het verleden had onder de bewoners van de stad in toenemende mate weerstand tegen gemeentelijk bestuur opgeroepen. Bakker kreeg de opdracht om wensen en verlangens van de burgers te mobiliseren en te vertalen naar de praktijk. Met succes, want de stad steeg in de Atlas van gemeenten van de 32e plaats in 2005 naar de 20e plaats in de meest recente lijst. Hij legde uit dat het bewerkstelligen van draagvlak onder de burgers van groot belang is, en in het verlengde daarvan steun van de volksvertegenwoordigers in de gemeenteraad. ’Erfgoedbeleid begint bij de burger’, was zijn credo.
Marjolein Sanderman, beleidsadviseur cultuurhistorisch erfgoed gemeente Rheden) was de laatste spreker. Zij vertelde dat ze binnen het erfgoedbeleid het accent heeft zien verschuiven van sectoraal/object- naar gebiedsgericht. Immaterieel beleid maakt er gewoon deel van uit, benadrukte ze. Want: ‘Erfgoedbeleid is geïntegreerd beleid, denk ook aan duurzaamheid, agrarisch beleid, en vooral economisch beleid’. Door bezuinigingen is er momenteel vooral een uitstroom van personeel en krijgen pasopgeleiden geen kans op de arbeidsmarkt. Hierdoor is er nauwelijks sprake van kennisinstroom bij gemeenten, voor haar een ernstige bron van zorg. Professionals doen weliswaar veel kennis op in de praktijk, maar een theoretische basis is van cruciaal belang.
Moderator Imre Vegh leidde vervolgens de zaaldiscussie aan de hand van, opnieuw, stellingen. Zoals: erfgoedbeleid moet instrumenteel zijn! Daarover waren de meningen verdeeld, alhoewel de meest stemmen opgingen voor intrinsieke waarde als voorwaarde voor instrumentele waarde. De titel van het debat Generalist of specialist? bleek te polariserend. Zolang je als erfgoedprofessional maar geen theoreticus bent, merkte Karel Loeff vanuit de zaal op, want je moet je boodschap kunnen overbrengen. Jongenelen viel hem bij. Je moet erfgoed zichtbaar kunnen maken. Van belang voor de erfgoedprofessional is vooral dat hij kan netwerken en samenwerken, maar ook over een politieke antenne beschikt. ‘Vergeet nooit: je moet inschikken waar nodig, maar je moet je poot stijf houden, waar het moet’, aldus Sanderman. Een voormalig erfgoedambtenaar uit Alkmaar verwoordde het aldus: ‘Als erfgoedspecialist moet je streven naar je eigen overbodigheid.’
