Aarten, J., M. Frijns en K. Schafrat (red. en samenst.) (2021)
Leve de boekhandel! Lockdownverhalen over het theater van de literatuur.
Deventer: Sunny Home, 253 p.
Prijs: 22,95 euro
De coronacrisis berokkent de boekhandel ernstige schade. Meer dan de helft van de boekverkopers vreest voor de toekomst van hun zaak, tientallen sloten reeds de deuren omdat ze er geen vertrouwen meer in hadden. Sommigen denken vier tot vijf jaar nodig te hebben om uit de schulden te komen, schreef Anne Schroën van de Nederlandse Boekverkopersbond op 23 maart jongstleden in een open brief aan (in)formateur(s), bewindspersonen en OMT-leden. Schroën waarschuwde voor een kaalslag onder fysieke boekhandels en daarmee uitlevering aan ‘de dorre omgeving van webwinkels’.
Ook uit onderzoek van de Universiteit Utrecht (Braber et al. 2021) naar de impact op de Nederlandse boekensector tijdens de eerste intense coronaperiode vorig jaar, blijkt de enorme impact. De voorspelling is dat de echte klappen dit jaar vallen, wanneer de effecten van de steunpakketten van de overheid uitgewerkt zijn. Uitgangspunt van de onderzoekers is de veerkracht van de boekensector. Boekverkoper en uitgever van Leve de boekhandel!, Kees Schafrat, is het levende bewijs. Dapper opende hij in februari jongstleden in Deventer een vijfde filiaal van zijn Boekhandel Broekhuis. Angst is een slechte raadgever, moet de boekverkoper gedacht hebben.
Om de uitbreiding te vieren, vroeg hij vorig jaar een aantal bevriende schrijvers een verhaal te schrijven voor een literaire bundel. Maar plotseling stond half december alles op z’n kop, ook in het boekenvak, en dat gooide roet in het eten. Vanwege de lockdown sloten boekhandels de deuren.
Het was niet alleen voor ondernemers en consumenten ingrijpend, maar ook voor schrijvers. Voor hen kwam er een abrupt einde aan signeersessies, lezingen in boekhandels, kortom, het fysieke contact met de lezer. Onvergetelijk waren de onvoorziene vernieuwende effecten van de sluiting van de boekhandel. Boekverkopers stapten door weer en wind op de fiets om bestellingen aan huis te bezorgen. Veel lezers bleven hun zelfstandige boekhandel trouw door online aankopen te doen. Opvallend ook hoe boekverkopers zich ontpopten tot innovatieve ondernemers en scherpe marketeers via sociale media. Er heerste verontwaardiging binnen en buiten het boekenvak over de vraag waarom boekhandels niet onder essentiële winkels werden geschaard. De kranten stonden vol met ingezonden brieven. Kortom, boeken léven onder de mensen, zo werd tijdens de lockdown weer eens duidelijk.
Dat enthousiasme blijkt ook uit deze publicatie. 23 schrijvers kwamen spontaan met hun ‘lockdownverhaal’, over het belang van het boek én de boekhandel als centrum voor boekenvakkers, lezers en schrijvers, vertelt Schafrat in de inleiding. Niet alleen de opening van de nieuwe boekhandel in Deventer, maar de gefaseerde heropening van alle boekhandels in Nederland en Vlaanderen wordt met de feestbundel gevierd.
De bijdragen zijn geschreven door tal van bekende Nederlandse schrijvers, zoals Adriaan van Dis, Rob van Essen, Arnon Grunberg, Mensje van Keulen, Nelleke Noordervliet, A.L. Snijders, Lize Spit, Rosita Steenbeek en P.F. Thomése. De korte verhalen zijn (vaak meer dan) prettig om te lezen. Een aantal steekt er boven uit; er zitten enkele parels tussen. Wat de auteurs delen is hun bevlogenheid en talent. De meeste schrijvers behandelen weliswaar hun vaste thema’s, maar het leesplezier is er niet minder om.
Theodor Holman ontroert met zijn verhaal over zijn vader en Boekhandel Sluyter in Malang, op Java. Vrienden ontmoetten elkaar op zolder tussen de boekenkisten met winkeldochters. De Japanse bezetting kwam steeds dichterbij. René Appel bouwt spanning op in een mooi stuk, getiteld Boekenliefde. De liefde betreft Revolutionary road van Richard Yates, meer zal ik er niet over prijsgeven, behalve dat het verhaal subiet nieuwsgierig maakt naar deze roman uit 1961. Op naar de boekhandel! Meeslepend en vertrouwd van toon is de bijdrage van Maarten ’t Hart. ‘Mijn biotoop is de bibliotheek’, opent hij zijn verhaal. Boekhandels speelden nooit een grote rol in zijn leven, evenzogoed komt hij gelukkig met mooie voorbeelden waaruit het tegendeel spreekt. Jan Siebelink legt uit, nee, laat voelen, waarom de schrijver J.K. Huysmans en een boekhandel in Parijs, zoveel voor hem betekenen. Pieter Waterdrinker doet aangrijpend verslag van een bezoek, samen met Kees Schafrat, aan Maarten Biesheuvel vanwege zijn 80ste verjaardag. Locatie: zijn woning in Leiden, Sunny Home, tevens de naam van de uitgeverij van Schafrat van deze bundel. Zonder het werk van ‘Bies’ was hij nooit gaan schrijven, vertelt Waterdrinker.
Op de valreep, kort voor de lockdown, neemt Thomas Verbogt deel aan een signeersessie in Hengelo. Zodra hij met de trein op het station is gearriveerd, staat de boekverkoper op hem te wachten. Verbogt: ‘Aan de overkant zie ik de boekhandelaar. Hij beloofde me af te halen. Ik herken hem aan zijn manier van zwaaien: zo zwaait alleen een boekhandelaar die een schrijver voor het station opwacht, een dynamiek die je verder nergens anders ziet en nauwelijks te omschrijven valt. Een tikkeltje Brits, daar zou mijn falende typering mee beginnen.’ Geenszins falend; het beeld is geslaagd!
We wisten het al, maar krijgen met deze fijne bundel nog eens scherp onder ogen: literatuur biedt troost.
Literatuur
Braber, H. van den (et al.) (2021) Naar een versterking van de veerkracht van de boekenwereld na COVID-19. Utrecht: Universiteit Utrecht.
