De coronacrisis barstte los toen u nog wethouder Cultuur was in Leeuwarden. Hoe heeft u vanuit die positie het begin van de crisis ervaren?
Er was grote onrust in de sector. Bij theatergezelschappen, zoals Tryater. Daar stonden ze op het punt een nieuwe voorstelling op de planken te brengen. En bij de organisaties van zomerfestivals waar al snel duidelijk werd dat die niet door zouden gaan. Alle kosten waren al gemaakt, maar met nul opbrengsten in het vooruitzicht.
In die fase was ook nog niet duidelijk wat het kabinet zou gaan doen. Gelukkig maakte minister Van Engelshoven in mei dat jaar 300 miljoen euro vrij voor de cultuursector. Dat heeft de instellingen rust gebracht. Vrij kort daarna werd ook duidelijk dat er arrangementen voor de festivals zouden komen. Dat betekende dat, samen met gemeentelijke en provinciale steun, de infrastructuur in de regio overeind zou blijven. Dat was echt een opluchting.
Echter, voor de lokale makers lag dat anders. Uit een enquête die we destijds vanuit de gemeente onder die doelgroep hebben uitgevoerd, bleek dat 30 procent acuut in financiële problemen was gekomen. Tegelijkertijd zag ik ook hoe er werd geëxperimenteerd. Ik heb bewondering voor de flexibiliteit waarmee de sector heel snel wist om te schakelen naar online producties of van zaal naar straat en plein.
En toen midden in de crisis maakte u de overstap naar Platform ACCT…
Die overstap was heel bewust. Voor de crisis wist ik al dat ik niet per se verder wilde in de politiek en mijn collega’s bij de PvdA waren hiervan op de hoogte. Bij platform ACCT kwam voor mij een aantal mooie dingen samen. Kunst en cultuur, mijn juridische achtergrond en mijn interesse voor de arbeidsmarkt.
Als wethouder Cultuur heb ik gezien welke positieve invloed kunst en cultuur kunnen hebben op de ontwikkelkansen van een regio, denk bijvoorbeeld aan Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa in 2018. Tegelijk zag ik ook wat de hiaten zijn in de sector. Denk aan de scheve verhoudingen tussen mensen met en zonder contract. Als je kijkt naar het Europese gemiddelde van ZZP’ers in de culturele sector dan is dat zo’n 30 procent[1], in Nederland 80 procent. Dat is gewoon niet houdbaar, daar moet wat aan gebeuren.
Uit recent onderzoek van de Boekmanstichting[2] is gebleken dat juist die ZZP’ers uitermate hard zijn getroffen door de crisis. Is dat een beeld dat u herkent?
Vanuit verschillende richtingen waren er al indicaties dat het niet goed ging met de ZZP’ers. In het rapport staat dat nu zwart op wit. De crisis heeft aangetoond dat het niet een half jaar duurt voor dat het misgaat met deze doelgroep, maar onmiddellijk.
Het is heel goed geweest dat de ondersteuning in de afgelopen periode gericht was op het in stand houden van de infrastructuur en de instellingen, maar nu moet de focus komen te liggen op de positie van de werkenden en met name de zelfstandigen.
Hoe biedt Platform ACCT soelaas aan deze groep werkenden?
Platform ACCT is sinds 1 januari 2020 gestart als stichting met als doel de arbeidsmarkt voor de hele sector te verbeteren. Ons werk is gericht op de lange termijn. Wel blijken projecten die al voor de crisis waren ontwikkeld juist nu extra relevant. Werktuig Permanente Professionele Ontwikkeling (PPO) is daarvan een voorbeeld. Werkenden waaronder zelfstandigen, kunnen een persoonlijk ontwikkelbudget bij ons aanvragen voor bijvoorbeeld het volgen van een opleiding of een training. In eerste instantie was de verdeling: een derde betaal je zelf, een derde betaalt je werk- of opdrachtgever en een derde wordt vergoed door PPO. Zo is het project in oktober vorig jaar, midden in de crisis, gelanceerd. Er kwamen toen ontzettend veel aanvragen van zelfstandigen binnen. Mensen hadden de tijd, het was hét moment om je te professionaliseren. De minister heeft dat ook gezien en dat heeft bij de tweede steuntranche geleid tot een aanpassing in de budgetverdeling: nu wordt niet eenderde, maar tweederde door PPO gecofinancierd.
(Interview gaat verder onder de foto)
Kan er nog steeds aangevraagd worden voor PPO?
Zeker, de komende jaren kunnen werkenden hier een beroep op doen. De speciale regeling voor ZZP’ers die ik zojuist noemde, waarbij tweederde van de kosten wordt gefinancierd in plaats van eenderde, geldt echter tot 1 juli 2021. Daarna houden in principe de steunpakketten uit die tweede steuntranche op. We hebben gevraagd om uitstel tot 31 december, maar op dit moment is niet duidelijk of dat gaat lukken. Iedereen die een aanvraag wil doen, doet er dus verstandig aan om dat vóór 1 juli te doen.
Wat is de doelstelling van PPO op de lange termijn?
Het ministerie van OCW dat PPO financiert, heeft ons een opdracht meegegeven: zorg ervoor dat er een duurzaam opleidingsinstrument ontstaat, ook als het potje van de minister straks leeg is. Dat betekent dat de sector zélf mee moet gaan betalen. Dat is de dialoog die we als platform de komende jaren met de sector gaan voeren.
In mei jongstleden lanceerde platform ACCT Digi-PACCT. Is dit project ook relevant voor ZZP’ers?
Digi-PACCT richt zich niet primair op zelfstandigen, maar staat open voor alle werkenden in de sector. De nadruk ligt op dit moment op human resource managers bij instellingen. Het is enerzijds een onlinedatabase waar je betrouwbare HRM informatie kunt vinden en anderzijds een netwerk van HRM professionals die kennis met elkaar delen. Voor zelfstandigen is vooral de database interessant. Je kunt er bijvoorbeeld salaris- en honorariumrichtlijnen vinden, waardoor je steviger kunt onderhandelen met een opdrachtgever.
[1] Clarke, M., A. van der Graaf en F. Kimenai (2020) The status and working conditions of artists and cultural and creative professionals. Brussel: European Expert Network on Culture and Audiovisual (EENCA), p.17
[2] Brom, R., D. Faber en M. Gielen (2021) Ongelijk getroffen, ongelijk gesteund: effecten van de coronacrisis in de culturele sector. Amsterdam: Boekmanstichting.
Foto Sjoerd Feitsma: © Ruurd Feitsma
