De Staat van Cultuur 2: Cultuurindex Nederland 2005-2013

Ten opzichte van 2005, laat de Cultuurindex Nederland in 2013 een lichte toename zien (zie Figuur 1). Maar waar er sprake was van groei tussen 2005 en 2011, heeft recent (tussen 2011 en 2013) wel een lichte daling opgetreden. De onderliggende trends worden in De Staat van Cultuur 2 in kaart gebracht. Een selectie van de meest belangrijke bevindingen in deze publicatie:

De impact van de economische ontwikkelingen is zichtbaar binnen drie van de vier pijlers, namelijk bij Capaciteit, Participatie en Geldstromen. Alleen de pijler Concurrentie laat een opwaartse ontwikkeling zien, mede dankzij de Nederlandse film en export van Nederlandse muziek

• De podiumkunsten hebben het niet gemakkelijk: de aantallen bezoekers lopen terug en daarmee de inkomsten. Maar er zijn lichtpuntjes: de muziekmarkt krabbelt op, en festivals maken een enorme groei door.
• In de beeldende kunsten nemen het aantal galeries, het aantal kunstverkopen en de omzet uit kunstverkoop af. Maar hoewel Nederlandse galeries minder vaak aan topbeurzen deelnemen, schept een kleine toename van internationale zichtbaarheid van Nederlandse topkunstenaars wel vertrouwen in de kwaliteit van beeldende kunsten in Nederland.
• In de letteren is het bereiken van lezers voor zowel boekhandel als bibliotheek minder eenvoudig dan in 2005; door digitalisering brengt de consument steeds meer tijd op het internet door. Boekwinkels houden onder deze omstandigheden wel vaker dan andere mediawinkels stand. Bibliotheken oriënteren zich intussen op een nieuwe rol.
• Erfgoed wordt gekenmerkt door een oriëntatie op publiek en markt. Grote musea werven steeds meer bezoekers en eigen inkomsten. Middelgrote tot kleine instellingen zijn daarin minder succesvol. In de monumentenzorg worden gebouwen en gebouwcomplexen vaker als monument bestempeld en worden er meer beschermde stads- en dorpsgezichten aangewezen, maar tegelijkertijd wordt monumentenzorg vaker naar de markt overgeheveld.
• In film stabiliseert het bioscoopbezoek tussen 2011 en 2013, ondanks verdere capaciteitsuitbreiding van de bioscoopbranche. De bezettingsgraad (aantal malen dat een stoel per jaar ‘verkocht’ wordt) daalde daardoor. Enkele bioscopen die recent zijn geopend, realiseerden groei in bezoek, de meeste andere bioscopen ervaren een daling van bezoekersaantallen. Nederlandse films worden steeds belangrijker voor de bioscoopbranche. De video-on-demand-markt groeide verder, ten koste van de dvd-markt.

In de cultuursector in Engeland zien we overeenkomsten met de Nederlandse situatie: een licht dalende participatie en fors teruglopende overheidsbijdragen aan de cultuursector. Ook in de Verenigde Staten zijn er met Nederland vergelijkbare trends: naast de teruglopende overheidsbijdragen een krimpende cultuursector en een verminderde verkoop van muziek en boeken. Tussen 2011 en 2013 daalt het totale indexcijfer iets, van 107 naar 105.

Benieuwd naar belangrijke trends? Voor beleidsmakers, wetenschappers, studenten, journalisten, professionals en alle andere belangstellenden in de cultuursector, is De Staat van Cultuur 2 gratis te downloaden.