Innovatielabs van start

Hoe was de respons op de ‘open call’ voor de labs?

Eva Roolker: Overweldigend. Het budget is zwaar overtekend geraakt. We kregen in korte tijd liefst 174 projecten binnen waarvan er 47 positief beoordeeld zijn door de adviescommissie. Met de beschikbare drie miljoen euro hebben we in februari de zestien hoogst scorende projecten kunnen honoreren.  Wat opviel was de hoge kwaliteit van de plannen. Geen losse flodders, maar goed doordachte voorstellen die aansluiten bij de ambitie tot vernieuwing. En de wil tot samenwerking. Bij de beste plannen zie je dat die samenwerking al voor de start een stevige basis heeft met partners die elkaars kwaliteiten kennen.

Welke vormen van innovatie gaan we zien binnen de labs?

Bart Ahsmann:  Een specifiek, maar inspirerend voorbeeld vind ik ‘De kunst van later’. Dat wordt een traject waarbinnen een service design bureau samen met pensioenfondsen en Platform ACCT op zoek gaat naar vernieuwende concepten om een goede ouderdomsvoorziening van zzp’ers in de culturele en creatieve sector te ontwikkelen. Een vorm van vernieuwing die bij uitstek nodig is en nergens anders financiering kan vinden.  Maar er zijn ook aansprekende voorbeelden van innovatielabs die gedreven worden door de behoefte aan artistieke ontwikkeling binnen het virtuele domein. Zoals ‘Touched by a hologram’ van componist Michel van der Aa en een aantal partners. Ik denk ook aan ‘Hybrid models’ van Effenaar Smart Venue dat inzet op nieuwe vormen van immersieve cultuurbeleving.

Eva Roolker:  Ik denk aan Modemuze, een samenwerkingsverband van achttien Nederlandse en Vlaamse musea. Zij gaan onder de noemer Unlocking Fashion Heritage hun collecties digitaliseren met behulp van 3D-technieken en deze beschikbaar stellen aan uiteenlopende gebruikers. Hier zetten musea echt een stap in elkaars richting. Iedereen geeft een deel van z’n zelfstandigheid op om samen meer kennis te ontsluiten. Een ander voorbeeld uit de museale sector is 2nd World. Vijftien musea en herinneringscentra gaan hier werken aan één strategie om de reeds gedigitaliseerde collecties over de Tweede Wereldoorlog relevant te maken voor het publiek. Zulke stappen naar samenwerking – hoe wenselijk ook –  zijn niet altijd gemakkelijk, omdat subsidiegevers hun instellingen vaak juist afrekenen op uniciteit en identiteit.

Hoe gaan jullie de kennisdeling tussen zulke uiteenlopende innovatielabs inrichten?

Bart Ahsmann: Er komen gezamenlijke kwartaalsessies met alle gehonoreerde projecten. We zetten gelijktijdig een digitaal community platform op. Verder hebben we een onderzoeksteam ingericht met vier lectoren met een diversiteit aan kennis, zowel op het gebied van digitalisering als op het gebied van innovatie en verdienmodellen. Ik verwacht dat zij via hun onderzoek ook zeker een verbinding gaan leggen met het buitenland waarmee we de projecten stimuleren om zich te verhouden tot wat er over grens gebeurt. Tijdens de presentatie van de innovatielabs in maart zag je het enthousiasme voor de kennisdeling al snel groeien tussen de deelnemers.

Bij de aankondiging van het programma was het idee om te werken met drie deelthema’s: ‘digitalisering’, ‘ruimtelijk ontwerp’ en ’productdifferentiatie. [1] Heeft dat zo uitgepakt?

Eva Roolker: Eigenlijk niet. We hebben vorig jaar met behulp van kwartiermakers deze deelthema’s verder verkend en toen bleek al gauw dat je ze niet zo streng kunt afbakenen. Ruimtegebruik? Gaat dat alleen over fysiek of ook over digitaal? Productdifferentiatie en digitalisering? Die bleken al even sterk in elkaar over te lopen. We hebben de deelthema’s in de ‘open call’ wel als aandachtspunten genoemd, maar het zou veel te belemmerend zijn geweest als we er aparte categorieën van hadden gemaakt. Hoe minder schotten, hoe beter, denk ik voor dit type regeling.

Gezien de enorme overvraging van het budget, hoort innovatie niet een veel grotere en structurele plek te krijgen in de overheidsfinanciering?

Eva Roolker: Je ziet in de aanvragen dat er veel behoefte is om verder te kijken dan alleen een project. Men wil op langere termijn kunnen werken en vaste vormen met voorspelbaar resultaat kunnen loslaten. Kortom: het experiment aangaan zonder in een format te moeten passen. Met die behoefte hebben we in deze ‘open call’ ook rekening gehouden door het onderzoekskarakter van de plannen centraal te stellen. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie werkt al langer met subsidie-instrumenten waarbij de uitkomst van een project niet een vaste vorm hoeft te hebben. Aan dit type middelen is een groot tekort. Dus dit is zeker een vraag voor de cultuurpolitiek: welke functie vervult de overheid bij innovatie en welke rol kunnen de fondsen daarbij spelen?

Bart Ahsmann: Research & Development binnen de culturele sector is nog niet sterk georganiseerd. Er zijn uiteindelijk maar weinig middelen voor beschikbaar. Maar het gaat niet alleen om geld. Het gaat ook over een omslag in het denken. Om het zetten van de stap van impliciet naar expliciet innoveren en daarvoor programma’s inrichten. Dat besef begint ook bij de overheid weerklank te vinden.

Is er een kans dat meer plannen gehonoreerd worden?

Eva Roolker:  Zeker. We zijn blij dat de staatsecretaris in haar recente Hoofdlijnenbrief extra geld beschikbaar stelt voor de innovatielabs. Dat biedt perspectief om de  om de getoonde slagkracht van de sector te benutten. De hoeveelheid goede plannen laat zien hoeveel energie er is, hoeveel wil er is om te werken aan verandering. We willen dan ook snel een vervolg geven aan dit programma.

Meer weten over de gehonoreerde projecten binnen het programma Innovatielabs? Kijk op: https://www.innovatielabs.org/.

Lees ook het interview met Syb Groeneveld (directeur Stimuleringsfonds Creative Industrie) en Bart Ahsmann (directeur CLICKNL): https://www.boekman.nl/actualiteit/innovatielabs-vernieuwing-na-corona/

Beeld

Unlocking Fashion History