Saskia Franssen en René Bekkers, beiden verbonden aan de werkgroep Filantropische Studies van de Vrije Universiteit Amsterdam, presenteerden 10 juni 2016 hun onderzoek naar fondsenwerving in de culturele sector. Verschillende aspecten namen zij onder de loep; van de fondsenwervingsactiviteiten van culturele instellingen, tot de geefintenties van (vermogende) Nederlanders en bedrijven en hun daadwerkelijke giften en sponsoring. Zowel positieve als negatieve signalen blijken uit het onderzoek; huishoudens en vermogende particulieren geven (iets) minder, maar sponsoring door bedrijven neemt toe.
Giften en sponsoring van huishoudens, vermogende particulieren en bedrijven
Ongeveer een tiende van de Nederlandse huishoudens doneert aan cultuur. In de periode 2005-2013 zijn de giften van huishoudens sterk toegenomen, zo laat de Cultuurindex Nederland zien*. Een stijging van 57% is echter vooral het resultaat van een zeer hoge gift in 2013. Franssen en Bekkers kwamen ook in 2014 dergelijke uitschieters tegen. Gemiddeld is het bedrag dat huishoudens geven aan cultuur licht gedaald, van 32 euro in 2011, naar 28 euro in 2014. De cijfers tonen een bescheiden, maar niettemin dalende trend.
Daarnaast lopen ook de donaties van vermogende Nederlanders terug. Deze groep hebben Franssen en Bekkers apart onderzocht. Hoewel nog steeds ongeveer een derde van deze particulieren geeft aan culturele instellingen, zijn hier met name de hoge bijdragen juist afgenomen tussen 2011 en 2014. De gemiddelde bijdrage die vermogende particulieren aan cultuur doen, schommelt tussen 2009-2014. Ten opzichte van 2009 is een lichte stijging te zien, van 512 euro tot 526 euro in 2014. De bijdragen van vermogenden zijn veelal substantieel hoger dan de bijdragen van huishoudens, en zodoende voor culturele instellingen ook belangrijker. Immers, zo’n 80% van de giften is afkomstig van 20% van de particuliere gevers.
De Cultuurindex Nederland laat zien dat deze ontwikkelingen, zeker vanuit een lange-termijn perspectief, zorgwekkend zijn. Veel inkomsten van culturele instellingen krimpen immers sinds 2009. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de giften door fondsen, bedrijven en kansspelen. Daarnaast lopen ook overheidsbijdragen terug. Positief is echter dat Bekkers en Franssen constateren dat bedrijven in 2014 meer bijdragen aan cultuur dan in 2011, middels giften en sponsoring. Vooral sponsoring is toegenomen; uit deze bron van inkomsten verwierven instellingen naar schatting 108 miljoen euro in 2011; in 2014 was dit al 198 miljoen euro.
Fondsenwerving door culturele instellingen
Fondsenwerving is niet voor alle culturele instellingen even belangrijk, of even succesvol. Franssen en Bekkers zien dat 86% van alle inkomsten uit fondsenwerving belanden bij zeer grote instellingen. Het is niet verrassend dat deze zeer grote organisaties ook vaker positief zijn over de kansen om fondsen te werven. Het onderzoek van Bekkers en Franssen laat verder zien dat ongeveer één op de zes culturele instellingen bekend is met het programma Wijzer Werven (onderdeel van het programma Ondernemerschap van het ministerie van OC&W). Deze culturele instellingen maakten ook gebruik van het programma, waarmee zij training en advies verkrijgen over fondsenwerving. Naast deelname aan Wijzer Werven, hebben culturele instellingen in 2014 ook meer (vrijwillige) medewerkers aangesteld voor fondsenwerving en marketing dan in 2012. Dit extra personeel bestaat wel voor een groot deel uit vrijwilligers.
Geefwet
Om inkomsten uit fondsenwerving te stimuleren, heeft de overheid in 2012 de nieuwe Geefwet geïntroduceerd, waardoor geven aan culturele ANBI’s (Algemeen Nut Beogende Instellingen) fiscaal aantrekkelijk is. Giften aan een ANBI, van meer dan 60 euro, kunnen worden afgetrokken van de belasting. Volgens de Geefwet mag de aftrekpost voor giften aan een culturele instelling echter worden vermenigvuldigd met 1,25 (de zogenaamde multiplier). Niet alle culturele instellingen zijn (goed) bekend met deze Geefwet. In vergelijking met 2012, zijn de culturele instellingen echter wel iets actiever gaan communiceren naar potentiële gevers. Dat is ook zeker wenselijk, gezien veel huishoudens, particuliere vermogenden en bedrijven (nog) niet bekend zijn met de Geefwet. “Culturele instellingen hebben meer tijd nodig om ervaring op te doen met fondsenwerving,” zo concluderen Bekkers en Franssen de samenvatting van hun onderzoek. De huidige cijfers brengen nu zowel positieve als negatieve trends aan het licht. Over enkele jaren kunnen we cijfers over geefgedrag, sponsoring en fondsenwerving vanuit een lange-termijn perspectief bezien. Bovendien zal de Geefwet dan waarschijnlijk beter bekend zijn onder zowel potentiële gevers als culturele instellingen.
* De indicatoren Giften van huishoudens, Giften aan cultuur door fondsen, bedrijven, kansspelen en Aandeel giften cultuur in alle giften zijn gebaseerd op cijfers uit het onderzoek Geven in Nederland, waar Saskia Franssen en René Bekkers ook bij betrokken zijn.
Zie ook: Cultuursector.nl
Foto: Pixabay / Stevepb